Dorpscentrum den Heuvel
Wanneer de oudste bewoners zich in deze omgeving zich gaan vestigen doen ze dit op plekken waar lagergelegen gronden overgaan in hoger gelegen land. Op de lager, drassigere plekken laat men het vee grazen, terwijl de hogere, drogere stukken in gebruik worden genomen als akkerland..
We staan hier in het oude dorpshart van Geffen. Hier is waarschijnlijk het dorp ontstaan. Op deze hoge plek (de Heuvel genaamd) bouwde men ook het allerbelangrijkste gebouw: de kerk. In die tijd was de ingang van de kerk ook aan deze zijde, je kon dus vanaf het dorpshart naar de kerk.
Al sinds de middeleeuwen werd hier markt gehouden en recht gesproken. Het volk liep dan uit om te horen welke straffen er werden uitgesproken. Geffen was in de middeleeuwen een ‘Heerlijkheid’ en mocht zelfs de hoogste rechtspraak uitvoeren, zelfs doodstraffen mochten er worden gevonnist.
Het pleintje was omzoomd met mooie bomen en daarom heen stonden een school, herberg, brouwerij en pastorie. Jaarlijks werd hier een markt gehouden.
Op de tekening van het oude dorpshart is links een herbergje te zien, deze hoorde bij de brouwerij dat erachter stond. Ook heeft er een schooltje gestaan, het is mogelijk het gebouwtje aan de rechterzijde van de tekening. Wellicht is dit gebouwtje de oudere aanbouw van de pastorie.
Aan de rechterkant van het graspleintje kocht eind 18e eeuw een Joodse man, Zadok van den Bergh, een huis. Zadok was een welgeziene man en was rabbijn voor de Joodse gemeente in Oss, waartoe vele plaatsen in de wijde omgeving behoorden. Omdat Joden in die tijd uitgesloten waren van het uitoefenen van een ambacht en van het lidmaatschap van gilden, verdienden ze vaak de kost als handelaar en trokken door geheel Nederland. Regelmatig kwamen ze bij Zadok aan om daar te kunnen overnachten. Zadok was redelijk vermogend en liet daarom tegen zijn huis een gastenverblijf bouwen.
Zadok was handelaar, had een winkeltje. In dat winkeltje werd zeer regelmatig betaald met boter (geld was er nauwelijks in omloop). Die boter verhandelde hij in Oss en Den Bosch. Zadok kreeg een aantal zonen, waarvan Simon de bekendste is.
Simon hielp zijn vader mee in de handel. Hij trouwde en vertrok naar Oss. Daar kwam hij achter het recept voor de bereiding van kunstboter (Margarine). Hij startte een margarinefabriek.
Deze fuseerde later met de margarinefabriek van Jurgens tot ‘Margarine Unie’, die weer fuseerde met de Engelse fabrikanten ‘Lever Brothers’. Hij stond dus aan de wieg van een van de grootste wereldbedrijven: Unilever.
De achternaam van de familie Van den Bergh hebben ze overigens aan de plek van hun woning te danken. De plek waar we staan werd ‘De Heuvel’ genoemd. Zadok kwam uit Geffen en werd ‘Zadok Geffen’ of door Joden ‘Zadok oif dem Barg’ genoemd. Het Jiddish (de taal die de Joden spraken) kent geen onderscheid tussen heuvel en berg. Toen in 1811 de burgerlijke stand werd ingevoerd werd het dan ook ‘Zadok van den Bergh’.
Na de dood van Zadok werd het huis verkocht. Tot 1909 was er een winkel gevestigd. In 1910 kocht de gemeente Geffen en de parochie Geffen het pand. Na een grondige verbouwing werd het linker gedeelte bestemd als schoollokaal, later patronaatgebouw. Het rechtergedeelte werd herbestemd als burgemeesterswoning.
In 1994 werd dit gebouw afgebroken. In het gedenkmuurtje bij de kruising Kloosterstraat/Veldstraat is een gedenksteen aangebracht. Het markeert de plek waar Simon van den Bergh geboren werd.
In 2010 werd basisschool ‘De Wissel’ officieel geopend. Waar ooit het dorpshart van Geffen was, resteert nu een sfeervol plekje met bomen, bankje en jeu-de-boulesbanen.